HADUOL NA SAB ANG PASKO

Bre na sab…Sa kaniadtong naa pako sa Pilipinas, basta –bre na ang katapusan sa ngan sa bulan, haduol na gayud ang Pasko. Ang among mga silingan mag iyahay na dayun ug putol ug kahoy para himuong krismastre. Ang uban pinintalan ug puti, ang uban hiktan ug gasikit nga silopin ug ang uban sad papilitan ug papel hapon. Ang uban magpabitay dayun ug parol, naa sad uban magpasiga ug seres. Ang mga adunahan, nindot kaayo ug dayan-dayan kay ang ilang krismastre plastik man, mahalon gayud, dayun sangko sa kisame, gilibutan ug mga dagkong regalo. Ang mga pobre sad, pinobre sad nga dayan-dayan, gagmay lang ang krismastre, gagmay sad ang mga regalo.

Akong mahinumduman sa kaniadtong bata pako (bata pa man gihapon ko ron, sa huna-huna), malipay gayud ko basta Pasko na kay aduna man dayun kami exchange gifts sa among tulunghaan. Tahian dayun ko ug maanindot nga bestida sa akong sastre nga inahan. Palitan sad ko sa akong amahan ug sapatos ug medyas sa Footstep kon makadawat na siya sa iyang bonus. Ang mga bata ron kay dili na mutaral ug baratuhon nga sapatos kundili ag mga mahalon gayud sama sa Adidas ug Nike. Inig sugod sa among party sauna sa Pasko, dunay sayaw duna sad kanta, dayun kaon, ulahi na ang pagbinayloay sa mga regalo. Sa wala pa ang party, naa kami hulbutanay sa kon kinsa among hatagan sa among regalo. Sa una ang kantidad sa among regalo kay baynte pesos pa unya butang gayud, dili pwede ang pagkaon. Dako na mana nga kantidad sauna nga panahon. Karon makalilisang na ang kantidad sa regalo sa mga kabataan kay ang mga presyo sad sa palaliton makalisang man pod. Wala man mi nakahibawo sauna kon kinsa amo hatagan kay di man ngan ang isulat sa papel nga among hulbuton. Basta among mahibaw-an nga kon baye, manita, ug kon laki, manito. Ang di nako mahikalimtan kay kada Pasko, ang kanunay nakong madawat nga regalo, puro gayud album. Sauna, sa dili pa nako abrehan akong regalo, makahibawo na gayud ko nga album kay pareha man ang gidak-on sa tanang regalo nga akong nadawat sa kaniadtong bata pako. Naa unta to’y regalo nga nalahi ang kadako, sus pastilang lipaya nako, wala usa nako abrehe kay pa-thrilling kunuhay. Gahuwat usa ko nga makauli ko sa among pinuy-anan. Sa dihang naabot nako sa amoa, gihinay-hinay nako paggisi ang putos sa akong regalo, “Sus! pastilan…Album man gihapon. Dako lang”.

Ako ug ang akong mga higala nga silingan sauna, basta –bre na gani. Magtigum nami ug taklob sa botelya sa Coke, Sprite, Kulafu, serbisa ug uban pa, kay among dukdukon, palaparon para ilansang sa lipak sa kawayan kay gamiton namo para manaygon sa kabalayan. Dayun naa sad mi lata sa Nido o Ovaltine para hapak-hapakon. Kada balay among pamaskuhan, kantang kinasingkasing gayud:

….joy to da lor, da wor is kam…let er bersing bersing…leter bing her…leter bing her, aniber aniytorsi, aniber aniytorsi…aniber, aniber aniytorsi…

Ang among mga kanta sauna puro ra mga chorus apan kinasingkasing gayud nga pagkanta. Basta tagaan mi sa tag-balay ug dos, pamati namo maayo gayud among pagkakanta. Usahay mukita mi ug dose, usahay sad diyes. Amo dayun nga bahinon. Malipay nako mabahinan ko ug dos kay ang lintoy sauna tag singko sentimos ang buok unya ang bakya tag diyes sentimos. Makapalit pako ug watusi balig piso.

Karon, kon ang mga bata mamasko sa kada balay, balibaran na tungod sa ka krisis sa panahon. Ingnun dayun nga, doy, day, sunod na lang adlaw mo balik. Ug tuod man kay mga bata pa lagi, mibalik intawon pagkasunod adlaw si dodoy ug si inday, apan balibaran gihapon, doy, day, sa sunod tuig na lang mo pamasko. Naa sad ubang bata nga ug tunulan nimo ug piso, dili na tiwasun ang kanta. Kantahan na lang dayun ta ug:

…tinkyu…tinkyu…ang iinot ninyo, tinkyu!!!…

Naa sad ubang bata nga dili mudawat ug tunulan nimo ug pan kay kwarta gayud kay ila man idula sa computer. Sa akong panahon, wala pa man nauso ang computer. Chinese garter pa man to, dakpanay, lupa-langit, shatong, tagu-anay ug tumba-lata. Karon high-tech na dula ug gamit nilang inday ug dodoy kay duna na dula sa computer, naa sab Wii, naa na sab iPod, naa sab cp kon cellphone ug uban pang nagkinaiyang modernong teknolohiya nga makapukan sa kaugmaon sa mga kabatan-onan, dili na dayun mo-skwela kay magsige na lang atubang sa computer. Makatabang man ang modernong teknolohiya para madali ang pagbuhat sa usa ka butang, apan lagi ang epekto grabe sab.

Ang panahon sa Pasko mao ang panahon sa panaghiusa ilabi na sa pamilyang Pilipino. Panahon usab sa mga tinuhuan. Basta Pasko, magluto dayun akong amahan ug pansit, kay pampataas kuno sa kinabuhi. Dili gayud ko pwede manumbalay o maglaag-laag sa among silingan nga adunay telebisyon basta hapit na ang alas dose sa kagabhion kay malihian kuno unya ko ug pagkalaagan. Basta pagtakna sa alas dose sa kagabhion, kinahanglan nga kompleto jud mi sa akong pamilya.

Karon kay dako na ug kalahian ang Pasko. Wala na kaayo manaygon kay wala na man sab magpadaygon. Kon manaygon, manginahanglan pa man ug permit. Ang mga seres nga dayan-dayan sa Pasko makasunog na man ug pinuy-anan. Ang mga kabatan-onan, dili na mudawat ug ginagmay nga kwarta kay kanang dinagko na gayud. Tungod ba kay nagka high-tech na kita ron? Tungod ba kini sa kalibutanong krisis sa ekonomiya? o tungod ba kini kay ang mga bata karon spoiled na? Kon Pasko, cellphone na ang regalo o play station o iPod.

Ang espiritu sa Pasko kinahanglan magpabilin bisan sa kapit-os sa kinabuhi. Ang uban kay muingon dayun nga: Wala man mi Pasko ron kay krisis o Maot man akong Pasko ron kay mp3 ra akong nadawat, iPhone man unta to akong gusto. Ang tagaan sa regalo, mao pay mamili. Ang Pasko dili man pabonggahay ug dekorasyon ug preparasyon o padaghanay ug pamahalay ug regalo, kundili ang panaghiusa, panaghinigugmaay ug panagdait dili lang sa pamilya kundili sa tanang katawhan.

(November 19, 2008)